Naweeën van hittestress

Waar in de zomer van 2018 alle veehouders de koppen van de koeien koel probeerden te houden, is de zomer van 2019 nog warmer geweest. Bovendien werd in juli ook nog eens een hitte record gevestigd. De effecten worden direct opgemerkt: de melkproductie zakt direct een paar liter. Daarnaast is het bij iedereen bekend dat de verse koeien het lastiger hebben. Dit wordt ook terug gezien in de praktijk. Verse koeien hebben sneller last van baarmoederontsteking, ketose of zelfs een lebmaagdraaiing. Is dit alles of kunnen er nog meer negatieve effecten verwacht worden van de extreme hitte en wat kan er aan gedaan worden?

Melkkoeien
De effecten van hittestress op melkkoeien zijn voor de meeste boeren duidelijk. Koeien met hittestress nemen minder kilo’s droge stof op en geven minder melk. Dat de verse koeien het hierdoor extra zwaar hebben, is dan ook goed te begrijpen. Deze koeien moeten naast een verlossing, de rantsoenwijziging en de stijgende melkproductie ook ineens nog omgaan met de hitte. Via een Amerikaans onderzoek zijn de effecten van hittestress al jaren duidelijk. In grafiek 1 is te zien dat de Amerikaanse koeien, die in dit onderzoek een jaar rond hetzelfde gevoerd krijgen, in de zomer significant minder produceren. Wat opvalt is dat het dieptepunt in productie 2 á 3 maanden na de heetste maand komt…

Droge koeien
Het feit dat de koeien 2 maanden na de warmste maand pas de grootste dip in productie krijgen, heeft te maken met de hittestress bij de droge koeien, een groep die vaak wordt vergeten. De effecten van de hittestress bij de droge koeien bestaan o.a. uit een verminderde melkgift gedurende de gehele lactatie. Uit onderzoek blijkt dat koeien die tijdens de droogstand hittestress ervaren een verminderde uierontwikkeling hebben en daardoor ook minder functionele melk-producerende cellen ontwikkelen. In figuur 2 staat het effect weergegeven van hittestress in de droogstand. Op de horizontale as staat de gemiddelde rectale temperatuur in de droogstand en op de verticale as staat de gemiddelde melkproductie. Hierin is te zien dat hoe groter de mate van hittestress is tijdens de droogstand, hoe minder melk deze koeien geven tijdens de lactatie.

Naast de melkproductie is het ook bekend dat wanneer droge koeien last hebben van hittestress de afweer er onder te leiden heeft. Koeien die de droogstand in de zomermaanden doormaken, hebben vervolgens vaker mastitis, staan vaker aan de nageboorte en hebben meer ademhalingsproblemen dan koeien die in de winter droog staan. Dit betekend natuurlijk niet dat je in de zomer geen droge koeien moet hebben, maar probeer ze het zo aangenaam mogelijk te maken!

Tips:

Zorg voor passende verkoeling bij de droge koeien tijdens de hete dagen.
Probeer de droge koeien niet te enten tijdens hete dagen. De afweerreactie zal namelijk verminderd zijn.

Kalveren
De meeste veehouders zullen tijdens de hete dagen extra goed op de kalveren letten. Ondanks dat het buiten ruim 30 graden is, loopt men toch 2 keer per dag extra met water langs de kalveren. Zo hoort het, alles er aan doen om het vee gezond te houden! Echter kan het zo zijn, dat ondanks deze inspanningen, 2 jaar later de vaarzen het toch minder goed doen dan de soortgenoten die 4 maanden eerder geboren waren…

Dit feit heeft ook weer te maken met de hittestress bij de droge koeien! De laatste 2 maanden van de droogstand neemt het gewicht van het kalf 60% toe. Dit kan alleen als er een optimale uitwisseling is van zuurstof en andere nutriënten tussen koe en kalf. Echter is bekend dat koeien die tijdens de droogstand hittestress hebben ervaren, een minder grote nageboorte (placenta) hebben. Doordat de placenta minder groot is, kunnen er minder stoffen uitgewisseld worden. De belangrijkste zijn: zuurstof, glucose en aminozuren. De effecten van deze kleinere placenta zijn goed te zien in figuur 3. Hierin zijn meerdere onderzoeken opgesomd. Er is te zien dat er in deze onderzoeken weinig verschil zit tussen de hittestress (HT) en geen hittestress groep (Con.) in de lengte van de dracht (gestation lenght). Echter is het geboortegewicht van de kalveren uit koeien die hittestress hebben gehad aanzienlijk lager, dan die uit de controle koeien. Bovendien produceren deze kalveren 2 jaar later als vaars ook aanzienlijk minder melk dan kalveren die buiten die hete maanden worden geboren.

Tips:

Zorg voor passende verkoeling bij de droge koeien tijdens de hete dagen.
Zorg voor een smakelijk droge koeien rantsoen, zodat ze ondanks de hittestress de pens goed vol eten.

Fertiliteit
Naast de lange termijn effecten die hierboven genoemd zijn, zijn er ook nog korte termijn effecten merkbaar: gedaalde melkproductie en slechte fertiliteit. Nog niet alle oorzaken achter de verminderde fertiliteit zijn bekend, echter kunnen er wel steeds meer zaken verklaard worden. Dat hittestress een slechte invloed op de vruchtbaarheid heeft, blijkt al uit een groot onderzoek. Uit dit onderzoek volgt dat de kans op dracht bij koeien met hittestress 10 tot 20% is, terwijl dit normaal 50 tot 60% is. De achtergrond achter deze verminderde vruchtbaarheid komt onder andere doordat de koeien minder eten, de bloedsomloop veranderd is en doordat vruchtbaarheidshormonen soms sneller worden afgebroken. Koeien met hittestress proberen het bloed vanuit het lichaam naar de huid te krijgen om af te koelen. Echter gaat hierdoor dan ook minder bloed naar de eierstokken van de koe en kunnen er ook minder vruchtbaarheidshormonen worden afgegeven. Eén van de hormonen die nodig is om de dracht in stand te houden is progesteron. Als de concentratie progesteron te laag is, kan het voorkomen dat er na de inseminatie wel een embryo is gevormd, maar er geen dracht wordt herkend. Ook kan het voorkomen dat er in eerste instantie wel dracht herkend wordt, maar de progesteron concentratie later daalt. Er ontstaan dan vroegembryonale sterfte. Hierdoor raken de koeien uit de normale 21-daagse cyclus en kunnen ze op een totaal ander moment tochtig worden. Een ander groot nadeel van de hittestress is dat de tocht minder goed wordt getoond.

Schroom niet om de effecten van hittestress met uw dierenarts te bespreken en om samen plannen te maken voor een optimale oplossing. Uit de praktijk krijgen we diverse positieve verhalen van veehouders die o.a. ventilatoren op hebben gehangen. Hieronder 2 quotes die we onderweg te horen kregen:

Veehouder 1, heeft de ventilatoren ingesteld te laten draaien vanaf 20 graden. ‘Ik wist niet dat het al zo snel 20 graden in stal werd, die ventilatoren staan toch een groot deel van de dag te draaien!’

Veehouder 2, heeft de ventilatoren aangeschaft in begin augustus. ‘De koeien zakken normaal gesproken minimaal 3 liter als de temperatuur al rond de 30 graden komt. Nu ik de ventilatoren in de stal hangen, bleven de koeien met de laatste warme periode op de normale productie!’

Tips:

Voorkom hittestress door ’s nachts te weiden.
Investeer in preventie door bijvoorbeeld ventilatoren aan te schaffen, extra watervoorziening aan te leggen en het dak te isoleren.
Investeer bovenal in de preventie van hittestress bij droge koeien!
Controleer regelmatig op dracht om de koeien niet te lang uit te laten lopen, vanaf 28 dagen kan er al gescand worden!
Als er koeien tochtig gespoten worden, spuit dan 6 tot 12 uur voor de inseminatie Acegon. Dit vergroot de kans op dracht aanzienlijk!

Gebruikte bronnen
– Relationship between heat stress during the peri-implantation period and early fetal loss in dairy cattle (I. Garcı´a-Ispierto, F. Lo´pez-Gatius,*, P. Santolaria, J.L. Ya´niz, C. Nogareda, M. Lo´pez-Be´jar, F. De Rensis), 2005
– Alterations in reproductive hormones during heat stress in dairy cattle (M Khodaei-Motlagh, AZ Shahneh, R Masoumi, F Derensis), 2011
– Invited review: Heat stress effects during late gestation on dry cows and their calves (S. tao and G. e. Dahl), 2013
– Effect of heat stress during early, late, and entire dry period on dairy cattle (Thiago F. Fabris, Jimena Laporta, Amy L. Skibiel, Fabiana N. Corra, Bethany D. Senn, Stephanie E. Wohlgemuth, and Geoffrey E. Dahl), 2019