Monitor je verwerper!
Iedere veehouder maakt het weleens mee: het aantreffen van een ongeboren vrucht in de stal. Dit geeft naast minder werkplezier ook veel economische schade (zo’n €600 tot 800 per verwerper) en mogelijk bij niet tijdig ingrijpen verspreiding en een bedrijfsprobleem. Je spreekt van een bedrijfsprobleem als in korte tijd veel koeien verwerpen of op jaarbasis meer dan 3% verwerpt. Een koe die verwerpt, is tussen de 100-260 dagen drachtig geweest. Zodra een koe <100 dagen drachtig is en haar vruchtje verliest noemen we het VES: Vroege Embryonale Sterfte. We gaan in dit artikel in op de noodzaak van het monitoren van je verwerper. Onder monitoren verstaan we het klinische onderzoek van de koe na verwerpen, bloedtappen en advisering m.b.v. het verwerpersprotocol.
Klinisch onderzoek
Zodra een koe heeft verworpen sta je als veehouder voor de keuze, namelijk:
1. Zo snel mogelijk de koe weer drachtig krijgen
2. Afvoeren
Een dierenarts kan samen met de veehouder tot een plan van aanpak komen voor de koe. Belangrijk hierbij is wat uit het klinisch onderzoek naar voren komt vlak na het verwerpen, wat de productie en ziektegeschiedenis van de koe in vorige lactaties is en de overige bedrijfsspecifieke overwegingen (overbezetting, fosfaatruimte, opfokkosten jongvee etc).
Casus uit de praktijk
Marthe2015 is een 4e kalfs koe die na 3 keer insemineren drachtig is geworden. Ze is slecht opgestart vanwege leververvetting en melkziekte net na afkalven. Op 180 dagen dracht heeft ze verworpen van een stinkende vrucht. Aantal dagen later is de koe klinisch onderzocht en getapt door een veearts met de volgende afwijkende bevindingen:
- Verhoogde Polsfrequentie (90/min)
- Koorts (39.4)
- Rode slijmvliezen
- Koude oren
- Gedeelte van de nageboorte er niet afgekomen
- Stinkende roodbruine uitvloeiing
Haar melkproductie is gezakt van 30L naar 22L per dag. Tevens valt op dat de koe een ‘koperbril’ heeft (depigmentering rondom de ogen) en wat ruig in het haar zit.
Ze heeft een lactatiewaarde van 105 en een celgetal uit het laatste MPR van 110.000 cellen. Uit de data afkomstig van visitebrieven heeft ze in de 3e lactatie 1x mastitis gehad en is hiervan goed genezen. Uit de bloeduitslag bleek de koe positief op Neospora antistoffen. Dit is geen vreemde uitslag aangezien ruim 80% van de melkveebedrijven weleens met Neospora te maken krijgt. Hieronder de onderwerpen waarover samen met veearts te sparren naar aanleiding van het klinisch onderzoek en bloeduitslag:
- Behandeling met AB + pijnstiller noodzakelijk?
- Behandeling van de ‘subklinische melkziekte’ met bovikalc en evt. herkauwpoeders?
- Wat te doen bij een witvuilende baarmoeder? Spoelen met AB of tochtig spuiten?
- Bloedtappen voor mineralen onderzoek?
- Goedkoop (Belgisch Blauw) sperma gebruiken voor volgende KI?
- Kexxtone bolus overwegen in de droogstand?
Belangrijkste is dat de concentratie gifstoffen in de bloedbaan van de koe net na het verwerpen laag blijft (o.a LPS en TNF2a). Bij hoge concentraties gifstoffen zal de koe zich niet lekker voelen. Dit leidt tot: minder voer opnemen à laag bloedcalcium krijgen à vertraagd afkomen nageboorte à grotere kans op witvuiler à vertraagd 1e tocht na verwerpen à etc
Bloedtappen (gratis)
Het bloed laten tappen op een verwerper is gratis en verplicht binnen 7 dagen op Brucella Abortus. Andere onderzoeken (bijv. Neospora) worden gratis meegenomen indien u deelneemt aan het betreffende diergezondheidsprogramma. Neospora is één van de belangrijkste gevonden infectieuze oorzaken van verwerpen. Bij 13% van de verwerpers die worden onderzocht op deze parasiet, wordt het ook aangetoond. Zodra er geen infectieuze oorzaak aan het licht komt, zijn de niet infectieuze oorzaken van belang (zie figuur 1).
Advisering t.a.v. bedrijfsprobleem
Met behulp van het verwerpersprotocol wordt samen met de veearts de bedrijfsvoering nagelopen en naar risicofactoren gezocht die mede oorzaak kunnen zijn van de heersende problematiek. Aanvullend onderzoek kan noodzakelijk zijn (bijv. leverbiopten nemen bij verdenking koper/mineralen tekort). In geval van Neospora is de belangrijkste besmettingsroute die van koe op kalf: 80% van de nakomelingen van met Neospora besmette koeien is ook besmet. Maar ook de boerderijhond/burgerhond kan de koeien op een bedrijf besmetten. Meestal wordt een abortusstorm waargenomen binnen 1.5 jaar nadat er een nieuwe hond op het erf komt.
Kortom, monitoring is zeer van belang om te achterhalen waardoor een verwerper wordt veroorzaakt. Met de antwoorden die hieruit voortvloeien kunnen gerichte acties worden ingezet om in de toekomst financiële schade en eventueel een bedrijfsprobleem te voorkomen. Wilt u hierover het gesprek aangaan met uw 1op1 dierenarts of heeft u veel verwerpers in een korte tijd? Neem dan contact op met de praktijk voor meer informatie: 0348-442653.