Een kalf met diarree, wat is de beste rehydratie?

Achtergrond
Regelmatig worden veehouders geconfronteerd met kalverdiarree. Een schatting is dat tot wel 50% van de jonge kalveren door een periode heen gaat met (milde) afwijkende mest. Bij kalveren tot 2 maanden leeftijd kunnen meerdere ziekteverwekkers de oorzaak zijn van diarree bij kalveren. De oorzaak van diarree kan besmettelijk, niet-besmettelijk of een gecombineerde oorzaak hebben.

Infectieuze oorzaken die van belang zijn voor kalveren:

• Virussen: Rotavirus, Coronavirus, BVD
• Bacteriën: E-coli, Salmonella typhimurium, Salmonella Dublin, Clostridium perfringens
• Protozoa: Cryptosporidiose, Coccidiose

Niet-infectieuze oorzaken kunnen zijn:

• Voedingsfouten: wisselende voertijden, mengfouten, gebruik van vuile materialen
• Verkeerde drinktemperatuur, overvoeren, gemengd aanbieden van melk en ruwvoer
• Voedingsdiarree: gewenning aan de melkpoeder gedurende de eerste week
• Huisvesting: vocht, tocht, vervuilde materialen
• Medicijnen: bijwerkingen, verkeerde toepassing

In een darm van het kalf bestaat een nauw evenwicht tussen de opname van vocht (resorptie) en afgifte van darmsappen (secretie: ongeveer 6 liter per uur). Dit evenwicht kan door vele besmettelijke of niet besmettelijke oorzaken verstoord worden. Het gevolg is het verlies van een (grote) hoeveelheid vocht met de ontlasting: diarree. Daarnaast zal het kalf ook veel ‘buffer’ verliezen waardoor het kalf verzuurt. De volgorde waarin de verschijnselen optreden bij vochtverlies via de darm en verzuring zijn:

• Lusteloosheid
• Verminderde eetlust
• De zuigreflex is zwak of afwezig
• Koude neus oren en poten als gevolg van een verminderde bloeddoorstroming
• Uitdrogingsverschijnselen (diepliggende ogen, verminderde huidelasticiteit)
• Hijgen als gevolg van een compensatie van de verzuring van het kalf
• De kalveren worden slap en liggen veel
• In de eindfase treedt onderkoeling op (< 38ºC) eventueel overgaand in shock.

Afhankelijk van de oorzaak kunnen deze verschijnselen mild tot zeer snel (binnen enkele uren) verlopen.

Behandeling
Een kalf met diarree dient om bovenstaande reden allereerst extra vocht toegediend te krijgen met voldoende suikers (energie), elektrolyten (zouten) en een buffer (om de verzuring op te heffen). De dagelijkse vochtbehoefte van een kalf kan bij diarree oplopen tot wel 15-20% van het lichaamsgewicht (een kalf van 50kg heeft dan al snel 8L vocht per dag nodig!). Voor dit doel zijn vele verschillende rehydratiemiddelen (elektrolytenmixen) op de markt. Een rehydratiemiddel is een vloeistof (water met zouten en suikers) die, bij uitdroging, oraal wordt toegediend om de vocht-, zout- en zuurbalans in kalveren te herstellen.

Een oraal rehydratiemiddel wordt gebruikt in gevallen van (ernstige) diarree, waarbij het kalf kan uitdrogen. Het toedienen van water, zonder toevoegingen, blijkt geen tot weinig effect te hebben. De toegevoegde zouten en suikers zorgen er namelijk voor dat de opname van water door het lichaam wordt vergemakkelijkt. De suikers en zouten worden opgenomen door de darmen, waarbij water wordt meegetrokken. Het vochtgehalte in het kalf neemt toe, waarbij de uitdroging wordt tegengegaan.

Onze algemene adviezen voor de behandeling van kalverdiarree:

• Houd het kalf warm en droog (lamp, kalverdek, en schoon stro). Indien nodig regelmatig omleggen op de andere zijde.
• Geef het kalf gedurende 1-3 dagen aanvullend rehydratievloeistof afgewisseld met melk, afhankelijk van de ernst en duur van de diarree. Geef het rehydratiemiddel altijd in de aangegeven concentratie (opgelost in water) volgens onderstaand schema (Tabel 1). Daarna geleidelijk overstappen op oude rantsoen.
• Zorg ervoor dat het kalf altijd vers water ter beschikking heeft
• Virusdiarree maakt de darmvlokken kapot: herstel duurt, ondanks behandeling, ongeveer 1 week
• Bij verdenking van een infectieuze oorzaak tevens een antibioticum volgens uw bedrijfsbehandelplan

Tabel 1: voerschema kalveren met diarree

Welk rehydratiemiddel?
Er zijn vele verschillende rehydratiemiddelen (elektrolytenmixen) op de markt. Als ULP hebben wij voor u een selectie gemaakt van rehydratiemiddelen die zoveel mogelijk tegemoet komen aan de behoefte aan suikers, zouten en andere bestanddelen van een kalf met diarree. Onze top 4:

• Calf Lyte Plus: de meest gebalanceerde rehydratievloeistof voor een kalf met (ernstige) diarree. Calf Lyte is ons voorkeursproduct bij acute ernstige diarree vanwege de beste combinatie van zouten, energie en bufferend effect (het herstellen van de zuurbalans). Zie hiervoor ook ons eerdere artikel: https://www.ulp.nu/orale-hydratiemiddelen. Wanneer de vochtbalans is hersteld (na 1-3 dagen) kan het kalf nog enkele dagen met Diarflor worden behandeld om het herstel van de darmflora te bevorderen (zie tabel 2).
• Diarflor: bevat naast elektrolyten ook toxinebinders, probiotica, prebiotica en immunoglobulines. Diarflor helpt bij het opbouwen van een gezonde darmflora en is ideaal voor kalveren met (milde) diarree of als nabehandeling van kalveren waarbij de vochtbalans is hersteld. Het kan ook preventief gebruikt worden en kan gewoon door de melk worden gevoerd. Zie tabel 2 voor specifieke instructies over het gebruik.
• Nutrifizz: bevat relatief veel zouten en is goed in staat verzuring bij het kalf tegen te gaan. Het is gemakkelijk toe te passen omdat het een bruistablet betreft. Ook hier geldt de afwisseling met de normale melkgift.
• Elektrolytenmix: een prima product in een emmer zodat de kosten per behandeling laag blijven. Zeker bij milde diarree een prima aanvullend product om aan de extra vochtbehoefte van het kalf te voldoen.

Er zijn vele producten op de markt voor behandeling van diarree, die ieder zijn voor- en nadelen hebben. Met bovenstaande producten kunt u alle fasen van diarree goed behandelen. Mocht uw voorkeur uitgaan naar een ander product laat ons dit even weten. In ons assortiment hebben we o.a.: Lactolyte-poeder, Benfital, Rehydion-flesjes, Bicarbonaat-pillen en Kaopectate. Maar ook andere rehydratiemiddelen zijn vaak via ons te bestellen. Elk van deze middelen heeft voor- en nadelen waarover wij u graag adviseren; elk bedrijf kent immers zijn eigen problematiek en meest geschikte behandeling.

Tabel 2: voerderadvies ter preventie en behandeling van kalverdiarree

Preventieve maatregelen
Om verdere besmetting te voorkomen dient:

• Het hok goed schoongemaakt te worden
• Ontsmetting door middel van stoomreiniger en/of desinfectie met Halamid/Kenocox. Daarna minimaal 14 dagen laten indrogen.
• Voorkom kruisbesmetting, zorg dat u met schone handen, laarzen en overall bij de kalveren werkt. Geef ieder kalf zijn eigen, vaste (speen) emmer.
• Biestmanagement: controleer biestkwaliteit met refractometer, zorg dat binnen 4 uur 4L biest verstrekt wordt.

​​​​​​​Actieproduct!
De Calf Lyte Plus en de Diarflor zijn in oktober en november 2022 ons actieproduct met een leuke korting. Daarnaast zijn de kalverdekjes ook zeer scherp geprijsd in deze maanden!

Vragen?
Staat het middel dat u gebruikt er niet tussen? Of heeft u een andere vraag, stuurt u dan een email naar onze jongveecoach  Joost Segeren. U kunt natuurlijk ook uw eigen dierenarts vragen.